De oplossing voor de VAR

Wekelijks worden krantenpagina’s en voetbalprogramma’s gevuld met kritiek op de werking en beslissingen van de VAR. Verkeerde keuzes, fases die over het hoofd worden gezien of te veel onnodig tijdsverlies tijdens het bekijken van de beelden worden vaak aangekaart als punten van kritiek. Is er misschien een fundamentele wijziging in het gebruik van de VAR nodig? Kunnen andere sporten, waar al langer gebruik gemaakt wordt van een video-scheidsrechter, een oplossing bieden?

In tennis, volleybal, hockey, American football en vele andere sporten gebruikt men een video-scheidsrechter. Het grote verschil tussen deze sporten en voetbal, zit bij de persoon die de review aanvraagt. Bij voetbal gebeurt dit op vraag van de VAR, die gedurende de volledige wedstrijd nauwgezet opvolgt of er penalty’s, rode kaarten of doelpunten al dan niet toegekend moeten worden. Bij de andere sporten gebeurt dit niet op vraag van een videoscheidsrechter die de beelden bekijkt, maar wordt deze aangevraagd door hoofdscheidsrechters, spelers en/of coaches. Aangezien bij tennis en volleybal de video umpire voornamelijk gebruikt wordt voor objectieve beslissingen, zoals het al dan niet buiten de lijn zijn van een bal, kan vooral de werkwijze uit het hockey en American football vergeleken worden met de voetbalvariant.

VAR-utopie: een nieuwe kijk

Een mogelijke oplossing voor sommige problemen van de VAR zou eruit bestaan om de spelers en/of trainers de mogelijkheid te geven om challenges aan te vragen. Bovendien zou er komaf gemaakt worden met de on-field reviews en aldus zouden de beslissingen op basis van de video-beelden uitsluitend door de VAR genomen worden. Uiteraard kan ook de hoofdscheidsrechter een review aanvragen wanneer hij onzeker is over een bepaalde fase. Om misbruik van de VAR te vermijden moet het aantal challenges per team beperkt worden. Bij hockey kan één challenge per team aangevraagd worden, die uiteraard behouden blijft wanneer de ploeg de fase terecht betwistte. In de NFL krijgt elke ploeg twee challenges, en wanneer ze deze allebei “gewonnen” hebben, krijgen ze ook nog een derde. Daarnaast kunnen ook nog aanvullende restricties toegevoegd worden, bijvoorbeeld in het laatste kwartier van de wedstrijd, om tijdrekken door challenges aan te vragen tot een minimum te beperken.

De voordelen

Deze veranderingen brengen meerdere voordelen met zich mee. De verantwoordelijkheid van de video-beslissingen ligt niet langer in handen van enkel het scheidsrechtersteam, ook spelers en/of coaches zullen moeten inschatten of ze benadeeld worden en meer macht in handen krijgen om actie te ondernemen. Dit zou ook een gunstig effect kunnen hebben op schwalbes en protest bij de scheidsrechter: in plaats van te protesteren vraag je beter een video-challenge aan, als je toch zeker bent van je stuk.

Een bijkomend voordeel is dat de term “clear and obvious error” zou verdwijnen. Deze leidt in het huidige systeem vooral tot verwarring en zorgt vaak voor gefronste wenkbrauwen. Fases waarbij achteraf uitgelegd wordt dat de scheidsrechter een fout maakte maar de VAR toch niet moest ingrijpen, blijven zeer moeilijk om met je gezond verstand te vatten. In het nieuwe systeem zou de VAR enkel rekening hoeven te houden met de spelregels, en niet met het bijkomende en grijze gebied dat de “clear and obvious”-regel deed ontstaan.

De nieuwe VAR zou ook ruimer toepasbaar zijn dan de huidige vorm. Bij een tweede gele kaart bijvoorbeeld, mag de VAR tegenwoordig niet in actie komen. Dit zou veranderen in het challenge-systeem, waardoor de blinde hoek van de VAR verdwijnt.

Aangezien niet elk doelpunt, penalty en rode kaart automatisch herzien hoeft te worden, zal het spel minder lang stil liggen terwijl er op de VAR gewacht wordt. Enkel bij aanvraag, hetzij door de scheidsrechter, hetzij door één van de teams, wordt er naar de beelden gekeken, wat ervoor moet zorgen dat het spel korter en minder onderbroken wordt. Op het WK in 2018 werden 335 incidenten gecheckt, waaruit slechts 14 beslissingen van de scheidsrechter teruggeroepen werden. Een hoop tijdsverlies die vermeden had kunnen worden.

De laatste en misschien wel belangrijkste wijziging is het verdwijnen van de on-field review. In het huidige systeem zorgt deze voor het grootste deel van het tijdverlies bij VAR-interventies. Bij een on-field review wordt een scheidsrechter in de moeilijke situatie gesteld om zijn eigen beslissing terug te roepen, en dat onder de druk van trainers, spelers en enkele duizenden toeschouwers aan de hand van een klein schermpje langs het veld. Scheidsrechters zullen steeds vooringenomen zijn door hetgeen ze live zagen en meer waarde hechten aan hetgeen ze met eigen ogen zagen dan wat door de beelden wordt weergegeven, ook al zijn deze standpunten vaak waardevoller.

De voorgestelde veranderingen zijn echter niet enkel rozengeur en maneschijn. In tegenstelling tot bijvoorbeeld tennis, zijn de fases bij voetbal vaak veel subjectiever. De scheidsrechter voelt de wedstrijd aan en probeert met deze kennis de wedstrijd in goede banen te leiden. Om dit niet te verstoren moet het aantal challenges beperkt worden.

Uiteraard dient er verder nagedacht te worden over mogelijke alternatieven en ook een systeem met challenges heeft zijn zwakke plekken. Toch lijkt het interessant om deze manier van werken eens uit te proberen, bijvoorbeeld in een jeugdcompetitie of bekertoernooi. Realistisch gezien zou het een mirakel zijn dat de conservatieve voetbalwereld, zeker als het op het veranderen van de regels aankomt, deze aanpassing zou uitproberen. Voorlopig lijken de verantwoordelijke instanties dus nog niet bij te leren van andere sporten en hun eigen systeem, met al zijn nadelige gevolgen, te behouden.